Besluit:
De inhoudsomschrijving van het thema ‘Mens en Werk’ voor de centrale en schriftelijke examens maatschappijleer v.w.o. en h.a.v.o. in de schooljaren 1994/1995 en 1995/1996 respectievelijk de examenjaren 1995 en 1996 wordt vastgesteld zoals is aangegeven in de bijlage, behorende bij deze regeling.
Deze regeling zal met de toelichting in Uitleg OenW-Regelingen worden geplaatst. Van deze plaatsing zal mededeling worden gedaan in de Staatscourant.
Deze regeling treedt in werking met ingang van de derde dag na de datum van uitgifte van Uitleg OenW-Regelingen, waarin deze regeling is bekendgemaakt.
Deze regeling wordt aangehaald als: Inhoudsomschrijving thema ‘Mens en Werk’ examen maatschappijleer h.a.v.o. en v.w.o. 1994–1995 en 1995–1996.
Op het centraal examen maatschappijleer van 1994–1995 en 1995–1996 komen de volgende thema's aan de orde:
Politieke Besluitvorming (themaveld Staat en Maatschappij);
Mens en Werk (themaveld Arbeid en Vrije Tijd);
Milieu en Beleid (themaveld Woon- en Leefmilieu).
De inhoudsomschrijvingen voor de examenthema's bestaan uit eindtermen, gegroepeerd naar drie invalshoeken van maatschappijleer (vgl. art. 1.4 van het examenprogramma):
de politiek-juridische invalshoek;
de sociaal-economische invalshoek;
de sociaal-culturele invalshoek.
De veranderings- en vergelijkende invalshoek, die in het examenprogramma wordt genoemd, is steeds geïntegreerd in de hierboven genoemde.
De eindtermen geven aan welke kennis, inzicht en vaardigheden van kandidaten worden verwacht. De meeste eindtermen voor vwo zijn produktief; dat wil zeggen dat de opstellers van de toetsen er van uit mogen gaan dat kandidaten in staat zijn hun kennis, inzicht en vaardigheden toe te passen bij het analyseren van een (relatief nieuw) vraagstuk. Eindtermen waarin wordt gevraagd om het verwoorden van een eigen mening of standpunt, zijn te typeren als vrije verwerking; kandidaten moeten een vraagstuk niet alleen kunnen analyseren, maar ook – aan de hand van relevante en vakspecifieke criteria – kunnen beoordelen.
Het werkwoord ‘herkennen’ in de eindtermen verwijst naar identificatie; kandidaten moeten in staat zijn gegevens te vergelijken met het geleerde. Bij identificatie gaat het meestal om het herkennen van begrippen of verschijnselen in aangeboden voorbeelden. Kandidaten moeten in zulke gevallen in staat zijn hun antwoord toe te lichten. Als in eindtermen het werkwoord ‘beschrijven’ wordt gebruikt, is er sprake van reproduktie; er kan worden teruggevraagd naar door de kandidaat opgedane kennis.
De formulering van de stof in eindtermen en de ordening van de eindtermen in bovengenoemde categorieën, laat onverlet dat kandidaten in staat dienen te zijn kenniselementen uit verschillende eindtermen en categorieën met elkaar in verband te brengen.
Tevens worden kandidaten geacht bekend te zijn met de basis-begrippen, zoals vermeld in artikel 1.5 van het examenprogramma, en deze begrippen te kunnen gebruiken in de context van de onderhavige examenthema's.
Voor het thema ‘Mens en Werk’ (behorend bij het themaveld: ‘Arbeid en Vrije Tijd’) is een herziene inhoudsomschrijving vastgesteld. In dit thema komen vraagstukken op het gebied van arbeid aan de orde op de volgende terreinen: arbeidsverdeling, arbeidsverhoudingen, arbeidsvoorwaarden, arbeidsomstandigheden en arbeidsinhoud.
In categorie A ‘politiek-juridische aspecten’ wordt ingegaan op de rol van de overheid op sociaal-economisch terrein. Daarbij komt ook de problematiek van de verzorgingsstaat aan de orde. Er wordt ook aandacht besteed aan ideologische visies op de rol van de staat op sociaal-economisch terrein. De categorie wordt afgesloten met eindtermen over het begrip economische orde.
In de sociaal-economische categorie B staan de begrippen arbeidsverhoudingen en arbeidsverdeling centraal. Aan de orde komen o.a. relaties tussen werkgevers en werknemers en het vraagstuk van de sociale ongelijkheid. Visies op werk, waaronder de discussie over het arbeidsethos, staan centraal in categorie C ‘sociaal-culturele aspecten’.
N.B.: De differentiatie tussen h.a.v.o. en v.w.o. komt tot uitdrukking in de aangebrachte sterretjes. Eindtermen en begrippen voorzien van een * zijn alleen afvraagbaar voor het v.w.o.
sociaal-economische vraagstukken (m.n. werkgelegenheid);
de rol die de overheid op sociaal-economisch terrein dient te spelen.
Kandidaten kunnen kenmerken noemen van een liberale visie op de rol van de overheid op sociaal-economisch terrein en t.a.v. belangrijke sociaal-economische vraagstukken. Zij kunnen deze kenmerken in (actuele) voorbeelden herkennen.
Kandidaten kunnen kenmerken noemen van een christen-democratische visie op de rol van de overheid op sociaal-economisch terrein en t.a.v. sociaal-economische vraagstukken. Zij kunnen deze kenmerken in (actuele) voorbeelden herkennen.
Kandidaten kunnen uitleggen wat wordt bedoeld met een verzorgingsstaat en kunnen in (actuele) voorbeelden kenmerken van de verzorgingsstaat herkennen.
Kandidaten kunnen de ontwikkeling van de verzorgingsstaat in verband brengen met sociaal-economische veranderingen.
Kandidaten kunnen visies van politieke stromingen op ontwikkelingen in de verzorgingsstaat herkennen.
Kandidaten kunnen aangeven op welke manieren de overheid actief kan zijn op de volgende beleidsterreinen: werkgelegenheid, arbeidsomstandigheden, arbeidsvoorwaarden, sociale wetgeving, emancipatiebeleid.
Kandidaten kunnen algemene doelstellingen van economische politiek omschrijven en in (actuele) voorbeelden herkennen.
Kandidaten kunnen uitleggen hoe werknemers en werkgevers in ons land zijn georganiseerd en kunnen de belangrijkste van deze organisaties noemen.
Kandidaten kunnen in (actuele) voorbeelden belangen herkennen die gelden voor werknemers en werkgevers.
Kandidaten kunnen aangeven welke middelen werknemers- en werkgeversorganisaties hebben om voor hun belangen op te komen en deze herkennen in (actuele) voorbeelden.
Kandidaten kunnen omschrijven welke toetsingsnormen de rechter gebruikt als deze moet oordelen over het al dan niet geoorloofd zijn van een staking en deze normen herkennen in (actuele) voorbeelden.
Kandidaten kunnen in (actuele) voorbeelden factoren herkennen die van invloed zijn op de mate waarin werknemers- en werkgeversorganisaties erin slagen op te komen voor hun belangen, alsmede een gemotiveerd standpunt innemen over het optreden van deze organisaties.
Kandidaten kunnen een gemotiveerde mening geven over de (veranderende) betekenis van de vakbeweging in de samenleving.
Kandidaten kunnen aan de hand van (actuele) voorbeelden uitleggen wat wordt bedoeld met technische en maatschappelijke arbeidsverdeling.
Kandidaten kunnen technologische ontwikkeling, arbeidsverdeling en sociale structuur met elkaar in verband brengen.
Kandidaten kunnen de begrippen sociale structuur, sociale stratificatie, mobiliteit en sociale ongelijkheid met elkaar in verband brengen en in (actuele) voorbeelden herkennen.
Kandidaten kunnen in (actuele) voorbeelden sociale verschijnselen herkennen die samenhangen met de ontwikkeling van de industriële samenleving.
Kandidaten kunnen aan de hand van (actuele) voorbeelden uitleggen wat wordt bedoeld met de materiële en immateriële functies die arbeid voor individuele mensen kan hebben.
Kandidaten kunnen aan de hand van (actuele) voorbeelden het verband verklaren tussen arbeid enerzijds en sociale positie, status en inkomen anderzijds.