Zo is het, dat Wij, de Raad van State gehoord, en met gemeen overleg der Staten-Generaal, hebben goedgevonden en verstaan, gelijk Wij goedvinden en verstaan bij deze:
In deze wet wordt verstaan onder:
Onze Minister: Onze Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties;
referendum: raadgevend correctief referendum.
In de in deze wet omschreven gevallen wordt een nationaal referendum gehouden, indien na een inleidend verzoek van ten minste veertigduizend kiesgerechtigden ten minste zeshonderdduizend kiesgerechtigden daartoe bij een definitief verzoek de wens kenbaar hebben gemaakt.
In de in deze wet omschreven gevallen wordt een provinciaal referendum gehouden, indien na een inleidend verzoek van ten minste 1/3 procent van de kiesgerechtigden in de betrokken provincie ten minste vijf procent van de kiesgerechtigden in die provincie daartoe bij een definitief verzoek de wens kenbaar heeft gemaakt.
In de in deze wet omschreven gevallen wordt een gemeentelijk referendum gehouden, indien na een inleidend verzoek van ten minste het in het tweede lid bepaalde aantal kiesgerechtigden ten minste het in het derde lid bepaalde aantal kiesgerechtigden daartoe bij een definitief verzoek de wens kenbaar heeft gemaakt.
Voor een inleidend verzoek is vereist dat een verzoek wordt gedaan:
in gemeenten met minder dan 20 001 kiesgerechtigden, door 1 procent van de kiesgerechtigden met dien verstande dat dit getal niet lager ligt dan 50 en niet hoger dan 125 kiesgerechtigden;
in gemeenten met 20 001–40 000 kiesgerechtigden, door 0,7 procent van de kiesgerechtigden met dien verstande dat dit getal niet hoger ligt dan 200 kiesgerechtigden;
in gemeenten met 40 001–100 000 kiesgerechtigden, door 0,5 procent van de kiesgerechtigden met dien verstande dat dit getal niet hoger ligt dan 300 kiesgerechtigden;
in gemeenten met 100 001 of meer kiesgerechtigden, door 1/3 procent van de kiesgerechtigden.
Voor een definitief verzoek is vereist dat het inleidend verzoek ondersteund wordt:
in gemeenten met minder dan 20 001 kiesgerechtigden, door 10 procent van de kiesgerechtigden met dien verstande dat dit getal niet lager ligt dan 200 en niet hoger dan 1250 kiesgerechtigden;
in gemeenten met 20 001–40 000 kiesgerechtigden, door 7 procent van de kiesgerechtigden met dien verstande dat dit getal niet hoger ligt dan 2250 kiesgerechtigden;
in gemeenten met 40 001–100 000 kiesgerechtigden, door 6 procent van de kiesgerechtigden met dien verstande dat dit getal niet hoger ligt dan 5000 kiesgerechtigden;
in gemeenten met 100 001 of meer kiesgerechtigden, door 5 procent van de kiesgerechtigden.
De uitslag van een referendum geldt als een raadgevende uitspraak tot afwijzing, indien een meerderheid zich in afwijzende zin uitspreekt en deze meerderheid ten minste dertig procent omvat van hen die gerechtigd waren aan het referendum deel te nemen.
Een nationaal referendum kan worden gehouden over:
wetten;
stilzwijgende goedkeuring van verdragen die binnen het Koninkrijk alleen voor Nederland gelden.
Geen referendum kan worden gehouden over:
wetten inzake het koningschap;
wetten inzake het koninklijk huis;
wetten inzake de begroting, bedoeld in artikel 105, eerste lid, van de Grondwet;
wetten tot verandering in de Grondwet en wetten houdende verklaring dat er grond bestaat een voorstel hiertoe in overweging te nemen;
wetten die uitsluitend strekken tot uitvoering van verdragen of besluiten van volkenrechtelijke organisaties;
rijkswetten, behoudens rijkswetten tot goedkeuring van verdragen die binnen het Koninkrijk alleen voor Nederland gelden;
wetten als bedoeld in de artikelen 15 en 16, tweede en derde lid, die uitsluitend strekken tot intrekking of tot regeling van de inwerkingtreding van een wet naar aanleiding van een daarover gehouden referendum;
wetten als bedoeld in de artikelen 16, derde lid, en 20, tweede lid, die uitsluitend strekken tot goedkeuring van het voornemen tot opzegging van een verdrag naar aanleiding van een over de goedkeuring van dat verdrag gehouden referendum;
wetten als bedoeld in artikel 19, tweede lid, die uitsluitend strekken tot intrekking van de aan een verdrag verleende goedkeuring naar aanleiding van een daarover gehouden referendum.
Een provinciaal referendum, onderscheidenlijk een gemeentelijk referendum, kan worden gehouden over:
een besluit van provinciale staten, onderscheidenlijk de gemeenteraad, inhoudende een algemeen verbindend voorschrift dan wel de intrekking daarvan;
een besluit van provinciale staten, onderscheidenlijk de gemeenteraad, als bedoeld in artikel 151, eerste lid, van de Provinciewet, onderscheidenlijk artikel 155, eerste lid, van de Gemeentewet;
een besluit van provinciale staten, onderscheidenlijk de gemeenteraad, als bedoeld in artikel 156, eerste lid, van de Provinciewet, onderscheidenlijk artikel 158, eerste lid, van de Gemeentewet;
een besluit van provinciale staten, onderscheidenlijk de gemeenteraad, als bedoeld in artikel 1, eerste en derde lid, 40, eerste en derde lid, 51, eerste en derde lid, 61, eerste en derde lid, 73, eerste en derde lid, 83, eerste en derde lid, en 96, eerste lid, van de Wet gemeenschappelijke regelingen.
Een gemeentelijk referendum kan voorts worden gehouden over een besluit van de gemeenteraad als bedoeld in artikel 283, derde lid, onder a, van de Gemeentewet.
Geen referendum kan worden gehouden over een besluit als bedoeld in het eerste en tweede lid, indien:
het besluit uitsluitend strekt tot uitvoering van verdragen of besluiten van volkenrechtelijke organisaties;
het besluit uitsluitend strekt tot uitvoering van een wet of besluit voorzover die wet of dat besluit strekt tot uitvoering van verdragen of besluiten van volkenrechtelijke organisaties;
provinciale staten, onderscheidenlijk de gemeenteraad, bij het nemen van het besluit geen ruimte hebben voor het maken van keuzen van beleidsinhoudelijke aard;
het een algemeen verbindend voorschrift betreft dat onderdeel uitmaakt van een bestemmingsplan;
het besluit uitsluitend strekt tot intrekking van een besluit naar aanleiding van een daarover gehouden referendum.
Provinciale staten, onderscheidenlijk de gemeenteraad, kunnen bij verordening bepalen dat geen referendum kan worden gehouden over de hierna genoemde besluiten:
besluiten als bedoeld in het eerste lid, onder a, die uitsluitend betrekking hebben op:
de rechtspositie van ambtsdragers of gewezen ambtsdragers als zodanig dan wel hun nagelaten betrekkingen of hun rechthebbenden;
de provinciale belastingen, bedoeld in hoofdstuk XV van de Provinciewet, onderscheidenlijk de gemeentelijke belastingen, bedoeld in hoofdstuk XV van de Gemeentewet;
besluiten als bedoeld in het eerste lid, onder b;
besluiten als bedoeld in het eerste lid, onder d.
Onder de voorschriften, bedoeld in artikel 153, eerste lid, van de Provinciewet, artikel 157, eerste lid, van de Gemeentewet en de artikelen 33, eerste lid, en 46, eerste lid, van de Wet gemeenschappelijke regelingen, zijn niet begrepen die betreffende het referendum.
Onze Minister besluit in overeenstemming met Onze Minister wie het aangaat onverwijld nadat een wetsvoorstel is bekrachtigd, of, gelet op artikel 7, over de wet een referendum kan worden gehouden.
Onze Minister doet binnen een week na de bekrachtiging van een wet die niet strekt tot goedkeuring van een verdrag, mededeling in de Staatscourant van:
de bekrachtiging;
een algemeen toegankelijke vindplaats van de tekst van de wet;
zijn besluit of over de wet een referendum kan worden gehouden.
Onze Minister van Buitenlandse Zaken doet binnen een week na de bekrachtiging van een wet tot goedkeuring van een verdrag mededeling in de Staatscourant van:
de bekrachtiging;
een algemeen toegankelijke vindplaats van de tekst van de wet en het verdrag;
zijn besluit of over de wet een referendum kan worden gehouden.
Een tijdstip van inwerkingtreding van een wet of onderdeel van een wet waarover een referendum kan worden gehouden, wordt niet eerder gesteld dan zes weken na de mededeling in de Staatscourant, bedoeld in artikel 11.
Indien een inleidend verzoek tot het houden van een referendum over een wet onherroepelijk is toegelaten, vervalt hetgeen in die wet omtrent de inwerkingtreding is geregeld van rechtswege.
Indien onherroepelijk is vastgesteld dat geen referendum zal worden gehouden of dat een referendum niet heeft geleid tot een raadgevende uitspraak tot afwijzing, wordt de inwerkingtreding bij koninklijk besluit opnieuw geregeld.
Indien onherroepelijk is vastgesteld dat een referendum heeft geleid tot een raadgevende uitspraak tot afwijzing, wordt zo spoedig mogelijk een voorstel van wet ingediend dat uitsluitend strekt tot intrekking van de wet of tot regeling van de inwerkingtreding van de wet.
Indien de inwerkingtreding van een wet waarover een referendum kan worden gehouden, geen uitstel kan lijden, kan onder verwijzing in die wet naar dit artikel de inwerkingtreding in afwijking van de artikelen 12 en 13 worden geregeld, onverminderd de mogelijkheid over de wet een referendum te houden.
Indien over een wet als bedoeld in het eerste lid een referendum wordt gehouden en onherroepelijk is vastgesteld dat dit heeft geleid tot een raadgevende uitspraak tot afwijzing, wordt zo spoedig mogelijk beslist of een voorstel van wet zal worden ingediend dat uitsluitend strekt tot intrekking van de wet. Onze Minister wie het aangaat licht de Staten-Generaal zo spoedig mogelijk in over de beslissing van de regering ter zake.
Betreft het een wet tot goedkeuring van een verdrag, dan wordt zo spoedig mogelijk beslist of een voorstel van wet zal worden ingediend dat uitsluitend strekt tot intrekking van de wet of tot goedkeuring van het voornemen tot opzegging van het verdrag, indien de binding aan het verdrag reeds is aangegaan. Onze Minister van Buitenlandse Zaken licht de Staten-Generaal zo spoedig mogelijk in over de beslissing van de regering terzake.
Voorzover blijkt dat een belanghebbende ten gevolge van de intrekking van een wet overeenkomstig het tweede of derde lid dan wel de opzegging van een verdrag overeenkomstig het derde lid schade lijdt of zal lijden welke redelijkerwijs niet of niet geheel te zijnen laste behoort te blijven en waarvan de vergoeding niet of niet voldoende op andere wijze is verzekerd, kent Onze Minister wie het aangaat hem op zijn verzoek een naar billijkheid te bepalen schadevergoeding toe.
De bekendmaking van een rijkswet tot goedkeuring van een verdrag dat binnen het Koninkrijk alleen voor Nederland geldt, vindt niet plaats dan nadat onherroepelijk is komen vast te staan dat over die rijkswet geen referendum zal worden gehouden dan wel de uitslag van een referendum over die rijkswet onherroepelijk is vastgesteld.
Onze Minister van Buitenlandse Zaken besluit in overeenstemming met Onze Minister en Onze Minister wie het aangaat, onverwijld na de verlening van stilzwijgende goedkeuring van een verdrag, of, gelet op de artikelen 6 en 7, over de stilzwijgende goedkeuring een referendum kan worden gehouden.
Onze Minister van Buitenlandse Zaken doet binnen een week na de verlening van stilzwijgende goedkeuring van een verdrag, mededeling in de Staatscourant van:
de verlening van stilzwijgende goedkeuring;
een algemeen toegankelijke vindplaats van de tekst van het verdrag;
zijn besluit of over de stilzwijgende goedkeuring een referendum kan worden gehouden.
De binding aan een stilzwijgend goedgekeurd verdrag dat binnen het Koninkrijk alleen voor Nederland geldt, wordt niet aangegaan dan nadat onherroepelijk vaststaat dat over de stilzwijgende goedkeuring geen referendum zal worden gehouden dan wel de uitslag van een referendum onherroepelijk is vastgesteld.
Indien een referendum is gehouden en onherroepelijk is vastgesteld dat dit heeft geleid tot een raadgevende uitspraak tot afwijzing, wordt zo spoedig mogelijk beslist of een voorstel van wet zal worden ingediend dat uitsluitend strekt tot intrekking van de aan het verdrag verleende goedkeuring. Onze Minister van Buitenlandse Zaken licht de Staten-Generaal zo spoedig mogelijk in over de beslissing van de regering ter zake. De binding aan het verdrag wordt niet aangegaan voordat vier weken zijn verstreken nadat Onze Minister van Buitenlandse Zaken de Staten-Generaal heeft ingelicht dat geen voorstel van wet als bedoeld in dit lid zal worden ingediend.
Indien het aangaan van binding aan een stilzwijgend goedgekeurd verdrag geen uitstel kan lijden, kan, onder verwijzing bij de overlegging ter stilzwijgende goedkeuring van het verdrag aan de Staten-Generaal naar dit artikel, de binding in afwijking van artikel 19, eerste lid, worden aangegaan, onverminderd de mogelijkheid over de stilzwijgende goedkeuring een referendum te houden.
Indien over een stilzwijgende goedkeuring als bedoeld in het eerste lid een referendum wordt gehouden en onherroepelijk is vastgesteld dat dit heeft geleid tot een raadgevende uitspraak tot afwijzing, wordt zo spoedig mogelijk beslist of een voorstel van wet zal worden ingediend dat uitsluitend strekt tot goedkeuring van het voornemen tot opzegging van het verdrag. Onze Minister van Buitenlandse Zaken licht de Staten-Generaal zo spoedig mogelijk in over de beslissing van de regering ter zake.
Voorzover blijkt dat een belanghebbende ten gevolge van de opzegging van een verdrag overeenkomstig het tweede lid schade lijdt of zal lijden welke redelijkerwijs niet of niet geheel te zijnen laste behoort te blijven en waarvan de vergoeding niet of niet voldoende op andere wijze is verzekerd, kent Onze Minister wie het aangaat hem op zijn verzoek een naar billijkheid te bepalen schadevergoeding toe.
Bepalingen in de volgende hoofdstukken van deze wet die betrekking hebben op een referendum over een wet, zijn tevens van toepassing op een referendum over de stilzwijgende goedkeuring van een verdrag.
Gedeputeerde staten, onderscheidenlijk burgemeester en wethouders, besluiten of over een besluit als bedoeld in artikel 8, eerste lid, onder a, gelet op artikel 8, een referendum kan worden gehouden. Dit besluit wordt tezamen met het besluit dat het betreft, bekendgemaakt.
Een besluit als bedoeld in artikel 8, eerste lid, onder a, waarover een referendum kan worden gehouden, treedt in afwijking van artikel 139 van de Provinciewet, onderscheidenlijk artikel 142 van de Gemeentewet, niet eerder in werking dan zes weken na de bekendmaking van het besluit.
Indien onherroepelijk is vastgesteld dat over het besluit geen referendum zal worden gehouden dan wel dat het referendum niet heeft geleid tot een raadgevende uitspraak tot afwijzing van het besluit dat aan het referendum is onderworpen, voorzien provinciale staten, onderscheidenlijk de gemeenteraad, opnieuw in de inwerkingtreding. Artikel 152 van de Provinciewet, onderscheidenlijk artikel 156 van de Gemeentewet, is niet van toepassing. Het tijdstip van inwerkingtreding wordt bekendgemaakt overeenkomstig artikel 136, tweede lid, van de Provinciewet, onderscheidenlijk artikel 139, tweede lid, van de Gemeentewet.
Indien onherroepelijk is vastgesteld dat het referendum heeft geleid tot een raadgevende uitspraak tot afwijzing van het besluit, nemen provinciale staten, onderscheidenlijk de gemeenteraad, zo spoedig mogelijk een besluit dat uitsluitend strekt tot intrekking of tot inwerkingtreding van het besluit dat aan het referendum is onderworpen. Op het besluit omtrent inwerkingtreding of intrekking en de bekendmaking daarvan zijn de tweede en derde volzin van het eerste lid van overeenkomstige toepassing.
Indien een besluit als bedoeld in artikel 8, eerste lid, onder a, waarover een referendum kan worden gehouden, de goedkeuring van een ander bestuursorgaan behoeft, neemt dat bestuursorgaan het besluit niet in behandeling dan nadat onherroepelijk is komen vast te staan dat over het besluit geen referendum wordt gehouden, dan wel dat het referendum niet heeft geleid tot een raadgevende uitspraak tot afwijzing van het besluit dat aan het referendum is onderworpen.
Het besluit wordt bekendgemaakt overeenkomstig artikel 136, tweede lid, van de Provinciewet, onderscheidenlijk artikel 139, tweede lid, van de Gemeentewet.
Gedeputeerde staten, onderscheidenlijk burgemeester en wethouders, besluiten of over een besluit als bedoeld in artikel 8, eerste lid, onder a, dat de goedkeuring van een ander bestuursorgaan behoeft, gelet op artikel 8, een referendum kan worden gehouden. De bekendmaking geschiedt tegelijkertijd met de bekendmaking, bedoeld in het tweede lid.
Indien onherroepelijk vaststaat dat over het besluit geen referendum wordt gehouden dan wel dat het referendum niet heeft geleid tot een raadgevende uitspraak tot afwijzing van het besluit, vangt de in artikel 10:31 van de Algemene wet bestuursrecht bedoelde termijn aan met ingang van de eerste dag nadat dit is bekendgemaakt.
Indien onherroepelijk is vastgesteld dat het referendum heeft geleid tot een raadgevende uitspraak tot afwijzing van het besluit, wordt het besluit geacht niet ter goedkeuring te zijn verzonden. Provinciale staten, onderscheidenlijk de gemeenteraad, nemen zo spoedig mogelijk een besluit dat uitsluitend strekt tot intrekking of tot verzending ter goedkeuring van het besluit dat aan het referendum is onderworpen. Artikel 152 van de Provinciewet, onderscheidenlijk artikel 156 van de Gemeentewet, is niet van toepassing.
Indien de inwerkingtreding van een besluit als bedoeld in artikel 8, eerste lid, onder a, waarover een referendum kan worden gehouden, geen uitstel kan lijden, kunnen provinciale staten, onderscheidenlijk de gemeenteraad, in afwijking van artikel 22, bij de vaststelling van het besluit en onder verwijzing in het besluit naar dit artikel bepalen dat het in werking treedt alvorens de in artikel 22, tweede lid, genoemde termijn is verstreken. Het besluit kan volgens de bepalingen van deze wet na de inwerkingtreding aan een referendum worden onderworpen.
Indien over een besluit als bedoeld in het eerste lid een referendum wordt gehouden en onherroepelijk is vastgesteld dat het referendum heeft geleid tot een raadgevende uitspraak tot afwijzing van het besluit, nemen provinciale staten, onderscheidenlijk de gemeenteraad, zo spoedig mogelijk een beslissing omtrent intrekking van het besluit dat aan het referendum is onderworpen. Artikel 152 van de Provinciewet, onderscheidenlijk artikel 156 van de Gemeentewet, is niet van toepassing.
Voorzover blijkt dat een belanghebbende ten gevolge van de intrekking van een besluit overeenkomstig het tweede lid schade lijdt of zal lijden welke redelijkerwijs niet of niet geheel te zijnen laste behoort te blijven en waarvan de vergoeding niet of niet voldoende op andere wijze is verzekerd, kennen provinciale staten, onderscheidenlijk de gemeenteraad, hem op zijn verzoek een naar billijkheid te bepalen schadevergoeding toe.
Op een besluit als bedoeld in artikel 8, eerste lid, onder b, en tweede lid, is artikel 24 van overeenkomstige toepassing.
Op een besluit als bedoeld in artikel 8, eerste lid, onder c, is artikel 24, tweede en derde lid, van overeenkomstige toepassing.
Indien onherroepelijk is vastgesteld dat over het besluit geen referendum zal worden gehouden dan wel het referendum niet heeft geleid tot een raadgevende uitspraak tot afwijzing van het besluit, doen gedeputeerde staten, onderscheidenlijk burgemeester en wethouders, hiervan mededeling aan Onze Minister, onderscheidenlijk aan Onze Minister en het provinciaal bestuur.
Indien onherroepelijk is vastgesteld dat de uitslag van het referendum heeft geleid tot een raadgevende uitspraak tot afwijzing van het besluit, nemen provinciale staten, onderscheidenlijk de gemeenteraad, zo spoedig mogelijk een beslissing omtrent intrekking van het besluit. Artikel 152 van de Provinciewet, onderscheidenlijk artikel 156 van de Gemeentewet, is niet van toepassing. Van een eventuele intrekking wordt mededeling gedaan aan Onze Minister, onderscheidenlijk aan Onze Minister en het provinciaal bestuur.
Een besluit als bedoeld in artikel 8, eerste lid, onder d, waarover een referendum kan worden gehouden, treedt, zo nodig in afwijking van artikel 139 van de Provinciewet, onderscheidenlijk artikel 142 van de Gemeentewet, niet eerder in werking dan zes weken na de bekendmaking van het besluit.
Indien een besluit als bedoeld in het eerste lid de goedkeuring van een ander bestuursorgaan behoeft, is het tweede lid niet van toepassing en is artikel 24 van overeenkomstige toepassing.
Kiesgerechtigd voor een nationaal referendum zijn diegenen die kiesgerechtigd zijn voor de verkiezing van de leden van de Tweede Kamer der Staten-Generaal.
Voor de beoordeling of aan de vereisten voor het kiesrecht is voldaan, is de toestand op de datum van het koninklijk besluit, bedoeld in artikel 110, bepalend. Het vereiste van het hebben bereikt van de achttienjarige leeftijd wordt beoordeeld naar de toestand op de dag van de stemming.
Kiesgerechtigd voor een provinciaal referendum zijn diegenen die kiesgerechtigd zijn voor de verkiezing van de leden van provinciale staten.
Voor de beoordeling of aan de vereisten voor het kiesrecht is voldaan, is de toestand op de datum van het besluit van gedeputeerde staten, bedoeld in artikel 112, bepalend. Het vereiste van het hebben bereikt van de achttienjarige leeftijd wordt beoordeeld naar de toestand op de dag van de stemming.
Kiesgerechtigd voor een gemeentelijk referendum zijn diegenen die kiesgerechtigd zijn voor de verkiezing van de leden van de gemeenteraad.
Voor de beoordeling of aan de vereisten voor het kiesrecht is voldaan, is de toestand op de datum van het besluit van burgemeester en wethouders, bedoeld in artikel 112, bepalend. Het vereiste van het hebben bereikt van de achttienjarige leeftijd wordt beoordeeld naar de toestand op de dag van de stemming.
Artikel B 6 van de Kieswet is van toepassing.
De registratie van de kiesgerechtigdheid van de ingezetenen van de gemeente in de gemeentelijke administratie voor de verkiezingen van de Tweede Kamer, provinciale staten en de gemeenteraad geldt tevens als registratie van de kiesgerechtigdheid voor onderscheidenlijk nationale, provinciale en gemeentelijke referenda.
Burgemeester en wethouders van 's-Gravenhage registreren voor elk nationaal referendum de kiesgerechtigdheid van personen die hun werkelijke woonplaats buiten Nederland hebben, indien dezen daartoe een schriftelijk verzoek hebben ingediend.
Burgemeester en wethouders van 's-Gravenhage zenden voor elk nationaal referendum aan de personen die zijn opgenomen in het bestand, bedoeld in artikel D 3a van de Kieswet, een formulier tot registratie van de kiesgerechtigdheid toe.
Het verzoek kan worden ingediend vanaf het tijdstip waarop het besluit van de voorzitter van het centraal stembureau tot toelating van het inleidend verzoek tot het houden van een referendum onherroepelijk is geworden en dient uiterlijk zes weken voor de dag van de stemming te zijn ontvangen door het orgaan waarbij het moet worden ingediend.
Burgemeester en wethouders van 's-Gravenhage beslissen op het verzoek uiterlijk op de zevende dag nadat zij dit hebben ontvangen, maar niet voor de dagtekening van het koninklijk besluit, bedoeld in artikel 110.
De artikelen D 9 en D 10 van de Kieswet zijn van toepassing.
Voor het houden van nationale referenda wordt Nederland verdeeld in kieskringen, die samenvallen met de provincies.
De gemeente kan door burgemeester en wethouders in stemdistricten worden verdeeld. Heeft deze verdeling niet plaats, dan vormt de gemeente één stemdistrict.
Voor het houden van nationale en provinciale referenda is er in elke gemeente een plaatselijk stembureau. Het centraal stembureau voor de verkiezing van de leden van de gemeenteraad treedt als zodanig op.
De hoofdstembureaus voor de verkiezing van de leden van de Tweede Kamer in de gemeenten waar het provinciaal bestuur is gevestigd, treden op als hoofdstembureaus voor het houden van nationale referenda.
Bij algemene maatregel van bestuur kunnen nadere regels gesteld worden omtrent inrichting, samenstelling en werkwijze van het centraal stembureau, het hoofdstembureau en het plaatselijk stembureau.
Het inleidend verzoek tot het houden van een referendum wordt gevormd door het totale aantal geldige verzoeken tot het houden van een referendum.
Binnen drie weken na een mededeling als bedoeld in hoofdstuk 3 dat over een wet een referendum kan worden gehouden, kan iedere kiesgerechtigde een verzoek tot het houden van een nationaal referendum indienen.
Binnen drie weken na een bekendmaking als bedoeld in hoofdstuk 3 dat over een besluit een referendum kan worden gehouden, kan iedere kiesgerechtigde een verzoek tot het houden van een provinciaal, onderscheidenlijk gemeentelijk, referendum indienen.
Het verzoek wordt ingediend door de verzoeker in persoon ter secretarie van de gemeente waar de verzoeker als kiesgerechtigde is geregistreerd.
De verzoeker ondertekent het verzoek ten overstaan van een daartoe door de burgemeester aangewezen ambtenaar of andere persoon en geeft deze daarbij blijk van zijn identiteit.
De door de burgemeester aangewezen ambtenaar of andere persoon tekent in tegenwoordigheid van de verzoeker op het formulier de datum aan waarop het verzoek is ingediend.
Zo spoedig mogelijk wordt nagegaan of de verzoeker als kiesgerechtigde in de gemeente is geregistreerd en of hij reeds een verzoek over dezelfde wet of hetzelfde besluit heeft ingediend. Op het formulier wordt hiervan aantekening gehouden.
Voor de beoordeling of aan de vereisten voor het kiesrecht is voldaan, is bepalend of dit op enig tijdstip binnen de in het eerste of tweede lid van artikel 44 bedoelde termijn het geval was.
Bij algemene maatregel van bestuur kunnen nadere regels worden gesteld inzake de indiening van verzoeken, de eisen waaraan een verzoek moet voldoen en de controle daarvan.
Bij algemene maatregel van bestuur kan worden bepaald dat verzoeken tot het houden van een referendum in afwijking van artikel 45 op elektronische wijze kunnen worden ingediend.
Tot het bij algemene maatregel van bestuur openen van deze mogelijkheid kan slechts worden overgegaan indien verzekerd is dat die wijze van indiening van verzoeken geen afbreuk doet aan de vereisten van toezicht en betrouwbaarheid.
Onmiddellijk nadat de termijn van drie weken, bedoeld in artikel 44, is verstreken, worden de formulieren met de ingediende verzoeken overgebracht naar de voorzitter van het plaatselijk stembureau, of, indien het een gemeentelijk referendum betreft, van het centraal stembureau.
De voorzitter van het plaatselijk stembureau stelt, indien er verzoeken zijn ingediend, uiterlijk op de tweede dag na afloop van de termijn van drie weken, bedoeld in artikel 44, vast:
het aantal geldige verzoeken,
het aantal ongeldige verzoeken.
Ongeldig zijn de verzoeken die:
zijn ingediend door personen die daartoe ingevolge artikel 44 niet gerechtigd zijn;
niet zijn ingediend ter secretarie van, of op een andere plaats als bedoeld in artikel 45, derde lid, binnen de gemeente waar de verzoeker als kiesgerechtigde is geregistreerd;
zijn ingediend voordat de termijn, bedoeld in artikel 44, is aangevangen;
zijn ingediend nadat de termijn, bedoeld in artikel 44, is verstreken;
niet alle gegevens bevatten die krachtens artikel 45, vierde lid, op het formulier moeten worden ingevuld;
niet door de verzoeker zijn ondertekend;
afkomstig zijn van verzoekers die meer dan één verzoek tot het houden van een referendum over dezelfde wet of hetzelfde besluit hebben ingediend.
Indien de voorzitter besluit een verzoek ongeldig te verklaren, wordt dit met opgave van redenen op het formulier aangetekend. Een kopie van het formulier wordt aan de verzoeker gezonden.
Nadat de werkzaamheden, bedoeld in artikel 53, zijn beëindigd, worden de formulieren met de geldige verzoeken en de formulieren met de ongeldige verzoeken in aparte pakken gedaan en verzegeld.
Het proces-verbaal wordt voor een ieder ter inzage gelegd ter secretarie van de gemeente. De terinzagelegging wordt beëindigd, zodra onherroepelijk over de toelating van het inleidend verzoek is beslist.
Indien het een gemeentelijk referendum betreft, maakt het proces-verbaal onderdeel uit van het proces-verbaal, bedoeld in artikel 71.
De verzegelde pakken, bedoeld in artikel 55, worden ter bewaring overgebracht naar de burgemeester.
De burgemeester draagt er zorg voor dat de verzegelde pakken op verzoek van de voorzitter van het centraal stembureau onmiddellijk naar deze worden overgebracht en dat de niet overgebrachte pakken worden vernietigd, nadat de uitslag van het referendum onherroepelijk is vastgesteld, dan wel nadat onherroepelijk afwijzend is beslist inzake het inleidend of het definitieve verzoek tot het houden van een referendum.
Het proces-verbaal wordt, indien het een nationaal referendum betreft, onverwijld naar de voorzitter van het hoofdstembureau, of, indien het een provinciaal referendum betreft, de voorzitter van het centraal stembureau overgebracht.
Bij een gemeentelijk referendum worden de in deze paragraaf aan de voorzitter van het plaatselijk stembureau opgedragen werkzaamheden verricht door de voorzitter van het centraal stembureau.
Bij algemene maatregel van bestuur kunnen nadere regels worden gesteld betreffende de taak van de voorzitter van het plaatselijk stembureau inzake de telling en de controle van de verzoeken tot het houden van een referendum.
Deze paragraaf is alleen van toepassing bij een nationaal referendum.
De voorzitter van het hoofdstembureau stelt uiterlijk op de dag na de ontvangst van de processen-verbaal van de plaatselijke stembureaus voor de provincie de totalen van de in artikel 53 bedoelde aantallen geldige en ongeldige verzoeken vast.
Het proces-verbaal van het hoofdstembureau wordt, vergezeld van de processen-verbaal van de plaatselijke stembureaus, onverwijld naar de voorzitter van het centraal stembureau overgebracht.
Bij algemene maatregel van bestuur kunnen nadere regels worden gesteld betreffende de taak van de voorzitter van het hoofdstembureau inzake de telling en de controle van de verzoeken tot het houden van een referendum.
De voorzitter van het centraal stembureau beoordeelt het inleidend verzoek bij een nationaal referendum uiterlijk op de tweede dag na de ontvangst van de processen-verbaal van de hoofdstembureaus, bij een provinciaal referendum uiterlijk op de tweede dag na de ontvangst van de processen-verbaal van de plaatselijke stembureaus en bij een gemeentelijk referendum uiterlijk op de tweede dag na afloop van de termijn van drie weken, bedoeld in artikel 44, na beëindiging van de werkzaamheden, bedoeld in paragraaf 2 van dit hoofdstuk.
De voorzitter van het centraal stembureau onderzoekt de juistheid van de vaststelling van de aantallen geldige en ongeldige verzoeken door de voorzitters van de plaatselijke stembureaus en de hoofdstembureaus, en beslist de geschillen die te dien aanzien rijzen. Hij neemt daartoe kennis van de processen-verbaal van de plaatselijke stembureaus en de hoofdstembureaus.
Ten behoeve van het onderzoek kan de voorzitter van het centraal stembureau tot een hernieuwde beoordeling van verzoeken besluiten. De burgemeester die de desbetreffende formulieren onder zich heeft, doet deze op verzoek van de voorzitter van het centraal stembureau onverwijld naar deze overbrengen. Na ontvangst van de formulieren gaat de voorzitter van het centraal stembureau onmiddellijk tot de beoordeling van de verzoeken over. Hij is bevoegd daartoe de verzegelde pakken te openen en de inhoud te vergelijken met de processen-verbaal van de plaatselijke stembureaus. Bij deze beoordeling zijn de artikelen 53 en 54 van overeenkomstige toepassing.
Na de beëindiging van het onderzoek worden de bescheiden uit de geopende pakken opnieuw ingepakt en verzegeld op de in artikel 55 voorgeschreven wijze.
De voorzitter van het centraal stembureau stelt vast:
het totale aantal geldige verzoeken,
het totale aantal ongeldige verzoeken.
Bij een gemeentelijk referendum blijven de artikelen 67 en 68 buiten toepassing en beslist de voorzitter van het centraal stembureau de geschillen die ten aanzien van de vaststelling van de aantallen geldige en ongeldige verzoeken op grond van artikel 53 rijzen.
Vervolgens besluit de voorzitter van het centraal stembureau of het inleidend verzoek tot het houden van een referendum wordt toegelaten.
De voorzitter van het centraal stembureau besluit slechts dat het inleidend verzoek niet wordt toegelaten, indien het aantal geldige verzoeken minder bedraagt dan het vereiste aantal, bedoeld in de artikelen 2, 3, onderscheidenlijk 4, tweede lid.
Voor de berekening van het vereiste aantal, bedoeld in de artikelen 3 en 4, tweede lid, wordt uitgegaan van het volgens bij algemene maatregel van bestuur te stellen regels vastgestelde aantal kiesgerechtigden voor de laatstgehouden verkiezing van de leden van provinciale staten, onderscheidenlijk de gemeenteraad.
De voorzitter van het centraal stembureau maakt het besluit inzake de toelating van het inleidend verzoek zo spoedig mogelijk openbaar, voor een nationaal referendum door mededeling van het besluit in de Staatscourant, en voor een provinciaal of gemeentelijk referendum op de in de provincie, onderscheidenlijk gemeente, gebruikelijke wijze. Een afschrift van het proces-verbaal wordt voor een ieder ter inzage gelegd.
De voorzitter van het centraal stembureau draagt zorg voor de bewaring van de verzegelde pakken met formulieren die op grond van artikel 67 naar hem zijn overgebracht.
Hij vernietigt deze pakken en de processen-verbaal van de plaatselijke stembureaus, alsmede bij een nationaal referendum de processen-verbaal van de hoofdstembureaus, nadat onherroepelijk is vastgesteld dat geen referendum zal worden gehouden, of nadat de uitslag van het referendum onherroepelijk is vastgesteld. Van deze vernietiging wordt proces-verbaal opgemaakt.
Het definitieve verzoek tot het houden van een referendum wordt gevormd door het totale aantal geldige verklaringen ter ondersteuning van het inleidend verzoek.
Een ondersteuningsverklaring wordt afgelegd door de kiesgerechtigde in persoon, naar zijn keuze ter secretarie van de gemeente waar hij als kiesgerechtigde is geregistreerd of op een andere plaats als bedoeld in het derde lid.
De kiesgerechtigde ondertekent de verklaring ten overstaan van een daartoe door de burgemeester aangewezen ambtenaar of andere persoon en geeft deze daarbij blijk van zijn identiteit.
Burgemeester en wethouders wijzen naast de gemeentesecretarie zoveel andere plaatsen binnen de gemeente aan waar ondersteuningsverklaringen ten overstaan van een daartoe door de burgemeester aangewezen ambtenaar of andere persoon kunnen worden afgelegd, als met het oog op een redelijke bereikbaarheid daarvan voor de kiezers wenselijk is.
De door de burgemeester aangewezen ambtenaar of andere persoon tekent in tegenwoordigheid van de kiesgerechtigde op het formulier de datum aan waarop de ondersteuningsverklaring is afgelegd.
Zo spoedig mogelijk wordt nagegaan of degene die een ondersteuningsverklaring heeft afgelegd, als kiesgerechtigde in de gemeente is geregistreerd en of hij reeds een verklaring ter ondersteuning van hetzelfde inleidend verzoek heeft ingediend. Op het formulier wordt hiervan aantekening gehouden.
Voor de beoordeling of aan de vereisten voor het kiesrecht is voldaan, is bepalend of dit op enig tijdstip binnen de in het eerste lid van artikel 75 bedoelde termijn het geval was.
Een per brief af te leggen ondersteuningsverklaring dient binnen de in artikel 75, eerste lid, bedoelde termijn ter secretarie van de gemeente waar de kiesgerechtigde als zodanig is geregistreerd, te zijn ontvangen. Op verklaringen die buiten deze termijn binnenkomen, wordt de dag van ontvangst aangetekend.
Voor het afleggen van de ondersteuningsverklaring wordt gebruik gemaakt van een formulier dat door het gemeentebestuur ter beschikking wordt gesteld en reeds voorzien is van de benaming van de wet of het besluit waarop de verklaring betrekking heeft. Bij ministeriële regeling wordt voor het formulier een model vastgesteld.
Bij algemene maatregel van bestuur kunnen nadere regels worden gesteld inzake het afleggen van ondersteuningsverklaringen, de eisen waaraan een ondersteuningsverklaring moet voldoen en de controle daarvan.
Bij algemene maatregel van bestuur ka n worden bepaald dat ondersteuningsverklaringen in afwijking van artikel 76 op elektronische wijze kunnen worden afgelegd.
Tot het bij algemene maatregel van bestuur openen van deze mogelijkheid kan slechts worden overgegaan indien verzekerd is dat die wijze van aflegging van ondersteuningsverklaringen geen afbreuk doet aan de vereisten van toezicht en betrouwbaarheid.
Onmiddellijk nadat de termijn van zes weken, bedoeld in artikel 75, is verstreken, worden de formulieren met de afgelegde ondersteuningsverklaringen overgebracht naar het plaatselijk stembureau, of, indien het een gemeentelijk referendum betreft, naar het centraal stembureau.
Het plaatselijk stembureau houdt op de tweede dag na afloop van de termijn van zes weken, bedoeld in artikel 75, om tien uur een openbare zitting.
Op de zitting stelt het plaatselijk stembureau vast:
het aantal geldige ondersteuningsverklaringen;
het aantal ongeldige ondersteuningsverklaringen.
Ongeldig zijn de ondersteuningsverklaringen die:
zijn afgelegd door personen die daartoe ingevolge artikel 75 niet gerechtigd zijn;
niet zijn afgelegd ter secretarie van, of op een andere plaats als bedoeld in artikel 76, derde lid, binnen de gemeente waar de betrokkene als kiesgerechtigde is geregistreerd;
zijn afgelegd voordat de termijn, bedoeld in artikel 75, is aangevangen;
zijn afgelegd nadat de termijn, bedoeld in artikel 75, is verstreken;
niet alle gegevens bevatten die krachtens artikel 76, vierde lid, op het formulier moeten worden ingevuld;
niet door degene die de verklaring heeft afgelegd, zijn ondertekend;
afkomstig zijn van kiesgerechtigden die meer dan één verklaring ter ondersteuning van hetzelfde inleidend verzoek hebben afgelegd.
Nadat de werkzaamheden, bedoeld in artikel 86, zijn beëindigd, worden de formulieren met de geldige ondersteuningsverklaringen en de formulieren met de ongeldige ondersteuningsverklaringen in aparte pakken gedaan en verzegeld.
Nadat alle werkzaamheden zijn beëindigd, wordt daarvan proces-verbaal opgemaakt. Alle ingebrachte bezwaren worden in het proces-verbaal vermeld.
Het proces-verbaal wordt voor een ieder ter inzage gelegd ter secretarie van de gemeente. De terinzagelegging wordt beëindigd, zodra onherroepelijk over de toelating van het definitieve verzoek is beslist.
Indien het een gemeentelijk referendum betreft, maakt het proces-verbaal onderdeel uit van het proces-verbaal, bedoeld in artikel 107.
De verzegelde pakken, bedoeld in artikel 88, worden ter bewaring overgebracht naar de burgemeester.
De burgemeester draagt er zorg voor dat de verzegelde pakken op verzoek van de voorzitter van het centraal stembureau onmiddellijk naar het centraal stembureau worden overgebracht en dat de niet naar het centraal stembureau overgebrachte pakken worden vernietigd, nadat de uitslag van het referendum onherroepelijk is vastgesteld, dan wel nadat onherroepelijk afwijzend is beslist inzake het definitieve verzoek tot het houden van een referendum.
Het proces-verbaal wordt, indien het een nationaal referendum betreft, onverwijld naar de voorzitter van het hoofdstembureau, of, indien het een provinciaal referendum betreft, de voorzitter van het centraal stembureau overgebracht.
Bij een gemeentelijk referendum worden de in deze paragraaf aan het plaatselijk stembureau opgedragen werkzaamheden verricht door het centraal stembureau.
Bij algemene maatregel van bestuur kunnen nadere regels worden gesteld betreffende de taak van het plaatselijk stembureau inzake de telling en de controle van de ondersteuningsverklaringen.
Deze paragraaf is alleen van toepassing bij een nationaal referendum.
Het hoofdstembureau houdt op de dag na de ontvangst van de processen-verbaal van de plaatselijke stembureaus om tien uur een openbare zitting.
Op de zitting stelt het hoofdstembureau voor de provincie de totalen van de in artikel 86 bedoelde aantallen geldige en ongeldige ondersteuningsverklaringen vast.
Nadat alle werkzaamheden zijn beëindigd, wordt daarvan proces-verbaal opgemaakt. Alle ingebrachte bezwaren worden in het proces-verbaal vermeld.
Het proces-verbaal van het hoofdstembureau wordt, vergezeld van de processen-verbaal van de plaatselijke stembureaus, onverwijld naar de voorzitter van het centraal stembureau overgebracht.
Bij algemene maatregel van bestuur kunnen nadere regels worden gesteld betreffende de taak van het hoofdstembureau inzake de telling en de controle van de ondersteuningsverklaringen.
Bij een nationaal referendum houdt het centraal stembureau op de tweede dag na de ontvangst van de processen-verbaal van de hoofdstembureaus om tien uur een openbare zitting.
Bij een provinciaal referendum houdt het centraal stembureau op de tweede dag na de ontvangst van de processen-verbaal van de plaatselijke stembureaus om tien uur een openbare zitting.
Bij een gemeentelijk referendum houdt het centraal stembureau op de tweede dag na afloop van de termijn van zes weken, bedoeld in artikel 75, na beëindiging van de werkzaamheden, bedoeld in paragraaf 2 van dit hoofdstuk, een openbare zitting.
Het centraal stembureau onderzoekt de juistheid van de vaststelling van de aantallen geldige en ongeldige ondersteuningsverklaringen door de plaatselijke stembureaus en de hoofdstembureaus, en beslist de geschillen die te dien aanzien rijzen. Het neemt daartoe kennis van de processen-verbaal van de plaatselijke stembureaus en de hoofdstembureaus.
Ten behoeve van het onderzoek kan het centraal stembureau tot een hernieuwde beoordeling van ondersteuningsverklaringen besluiten. De burgemeester die de desbetreffende formulieren onder zich heeft, doet deze op verzoek van het centraal stembureau onverwijld naar dat orgaan overbrengen. Na ontvangst van de formulieren gaat het centraal stembureau onmiddellijk tot de beoordeling van de verklaringen over. Het is bevoegd daartoe de verzegelde pakken te openen en de inhoud te vergelijken met de processen-verbaal van de plaatselijke stembureaus. Bij deze beoordeling zijn de artikelen 86 en 87 van overeenkomstige toepassing.
Na de beëindiging van het onderzoek worden de bescheiden uit de geopende pakken opnieuw ingepakt en verzegeld op de in artikel 88 voorgeschreven wijze.
Bij een gemeentelijk referendum blijven de artikelen 102 en 103 buiten toepassing en beslist het centraal stembureau de geschillen die ten aanzien van de vaststelling van de aantallen geldige en ongeldige ondersteuningsverklaringen op grond van artikel 86 rijzen.
Vervolgens besluit het centraal stembureau of het definitieve verzoek tot het houden van een referendum wordt toegelaten.
Het centraal stembureau besluit slechts dat het definitieve verzoek niet wordt toegelaten, indien het aantal geldige ondersteuningsverklaringen minder bedraagt dan het vereiste aantal, bedoeld in de artikelen 2, 3, onderscheidenlijk 4, derde lid.
Voor de berekening van het vereiste aantal, bedoeld in de artikelen 3 en 4, derde lid, wordt uitgegaan van het volgens bij algemene maatregel van bestuur te stellen regels vastgestelde aantal kiesgerechtigden voor de laatstgehouden verkiezing van de leden van provinciale staten, onderscheidenlijk de gemeenteraad.
Het besluit tot toelating van een definitief verzoek houdt tevens de vaststelling in dat een referendum zal worden gehouden.
De voorzitter van het centraal stembureau maakt het besluit inzake de toelating van het definitieve verzoek zo spoedig mogelijk openbaar, voor een nationaal referendum door plaatsing van een afschrift van het proces-verbaal in de Staatscourant, en voor een provinciaal of gemeentelijk referendum op de in de provincie, onderscheidenlijk de gemeente, gebruikelijke wijze.
De voorzitter van het centraal stembureau draagt zorg voor de bewaring van de verzegelde pakken met formulieren die op grond van artikel 102 naar het centraal stembureau zijn overgebracht.
Hij vernietigt deze pakken en de processen-verbaal van de plaatselijke stembureaus, alsmede bij een nationaal referendum de processen-verbaal van de hoofdstembureaus, nadat onherroepelijk is vastgesteld dat geen referendum zal worden gehouden, of nadat de uitslag van het referendum onherroepelijk is vastgesteld. Van deze vernietiging wordt proces-verbaal opgemaakt.
Binnen een week nadat het besluit van het centraal stembureau dat een nationaal referendum zal worden gehouden, onherroepelijk is geworden, wordt bij koninklijk besluit de dag van de stemming bepaald. Het koninklijk besluit wordt in het Staatsblad geplaatst.
Indien binnen de in artikel 110, tweede lid, bedoelde termijn een of meer stemmingen voor een verkiezing van de leden van de Tweede Kamer der Staten-Generaal, provinciale staten, de gemeenteraden of het Europese Parlement plaatsvinden, wordt als dag van de stemming voor het referendum aangewezen de dag van de stemming voor die verkiezing, onderscheidenlijk voor een van die verkiezingen.
Bij toepassing van het eerste lid zijn de krachtens artikel J 6 van de Kieswet bij of krachtens algemene maatregel van bestuur gegeven voorschriften voor combinatie van stemmingen van overeenkomstige toepassing.
De artikelen 110 en 111 zijn ten aanzien van een provinciaal en een gemeentelijk referendum van toepassing, met dien verstande dat de aanwijzing van de dag van de stemming geschiedt bij besluit van gedeputeerde staten, onderscheidenlijk burgemeester en wethouders, en dit besluit ter openbare kennis wordt gebracht op de in de provincie, onderscheidenlijk de gemeente, gebruikelijke wijze.
Bij het gelijktijdig plaatsvinden van de stemmingen voor twee of meer referenda zijn de krachtens artikel J 6 van de Kieswet bij of krachtens algemene maatregel van bestuur gegeven voorschriften voor combinatie van stemmingen van overeenkomstige toepassing.
De tekst van een aan een referendum onderworpen wet of besluit is gedurende vier weken voorafgaande aan de stemming kosteloos ter secretarie van elke gemeente verkrijgbaar. De burgemeester brengt dit ter openbare kennis.
Onze Minister wie het aangaat stelt in overeenstemming met Onze Minister-President, Minister van Algemene Zaken, een feitelijke samenvatting vast van een aan een nationaal referendum onderworpen wet. De burgemeester draagt er zorg voor dat de samenvatting ten minste veertien dagen voor de stemming aan het adres van de kiezers wordt bezorgd.
Het tweede lid is ten aanzien van een provinciaal en een gemeentelijk referendum van toepassing, met dien verstande dat de samenvatting het aan het referendum onderworpen besluit betreft en vastgesteld wordt door de commissaris van de Koning, onderscheidenlijk de burgemeester.
Op het bij de stemming te bezigen stembiljet wordt de benaming van de aan het referendum onderworpen wet of het aan het referendum onderworpen besluit vermeld en wordt aan de kiezer de keuze geboden zich voor of tegen de wet of het besluit uit te spreken. Op de achterzijde wordt de handtekening van de voorzitter van het centraal stembureau gedrukt.
Het stemmen anders dan door middel van stembiljetten vindt alleen plaats, indien daarbij een op grond van artikel J 33 van de Kieswet goedgekeurde techniek wordt gebezigd.
Ten aanzien van de stemming zijn de artikelen J 1, tweede lid, J 3 tot en met J 8, J 10 tot en met J 19, J 22 tot en met J 32 en J 34 tot en met J 38 van de Kieswet van toepassing, met dien verstande dat:
a. in de artikelen J 3 en J 7 in plaats van «dag van de kandidaatstelling» wordt gelezen: datum van het koninklijk besluit, bedoeld in artikel 110, onderscheidenlijk het besluit, bedoeld in artikel 112;
b. in artikel J 11, eerste lid, in plaats van «het orgaan waarvoor de verkiezing wordt gehouden» wordt gelezen: het referendum;
c. in artikel J 24, eerste lid, in plaats van «de verkiezing» wordt gelezen: het referendum;
d. in artikel J 26, eerste lid, in plaats van «de naam van de kandidaat van zijn keuze» wordt gelezen: zijn keuze inzake de wet of het besluit.
Met toepassing van hoofdstuk K van de Kieswet kan gestemd worden in een stembureau naar keuze van de kiezer.
Bij de toepassing van hoofdstuk K van de Kieswet wordt het volgende in acht genomen:
in artikel K 1 wordt in plaats van «binnen het gebied van het orgaan waarvoor de verkiezing wordt gehouden» gelezen: binnen het gebied waar het referendum wordt gehouden;
in de artikelen K 3, eerste lid, K 8, tweede lid, K 10, eerste en vierde lid, wordt in plaats van «dag van kandidaatstelling» gelezen: datum van het koninklijk besluit, bedoeld in artikel 110, onderscheidenlijk het besluit, bedoeld in artikel 112,;
in artikel K 3, tweede lid, wordt in plaats van «op de dag van kandidaatstelling» gelezen: zes weken voor de dag van de stemming.
Bij de toepassing van hoofdstuk L van de Kieswet wordt het volgende in acht genomen:
in artikel L 7 wordt in plaats van «op de dag van kandidaatstelling» gelezen: zes weken voor de dag van de stemming;
in de artikelen L 8, eerste en tweede lid, L 11, eerste lid, en L 14, eerste lid, wordt in plaats van «dag van kandidaatstelling» gelezen: datum van het koninklijk besluit, bedoeld in artikel 110, onderscheidenlijk het besluit, bedoeld in artikel 112,;
in artikel L 9 wordt in plaats van «het registratieverzoek, bedoeld in artikel D 3» gelezen: het registratieverzoek, bedoeld in artikel 34.
Met toepassing van hoofdstuk M van de Kieswet kan bij een nationaal referendum door een kiezer die op de datum van het in artikel 110 bedoelde koninklijk besluit zijn werkelijke woonplaats buiten Nederland heeft of op de dag van de stemming wegens zijn beroep of werkzaamheden of wegens het beroep of de werkzaamheden van zijn echtgenoot, geregistreerde partner, levensgezel of ouder buiten Nederland verblijft, per brief worden gestemd.
Bij de toepassing van hoofdstuk M van de Kieswet wordt het volgende in acht genomen:
In artikel M 7, eerste lid, wordt in plaats van «de naam van de kandidaat van zijn keuze» gelezen: zijn keuze inzake de aan het referendum onderworpen wet.
Artikel M 7, tweede lid, wordt gelezen: Daarna vouwt hij het stembiljet dicht.
In artikel M 8, vierde lid, wordt in plaats van «nadat het centraal stembureau de uitslag van de verkiezing heeft vastgesteld en over de toelating van de gekozenen onherroepelijk is beslist» gelezen: nadat de uitslag van het referendum onherroepelijk is vastgesteld.
In artikel M 9, tweede lid, wordt in plaats van «de periode vanaf de zesendertigste dag tot en met de tweeënveertigste dag na de kandidaatstelling» gelezen: de week voor de stemming.
In artikel M 10, vierde lid, wordt in plaats van «de voorzitter van het hoofdstembureau» gelezen: de voorzitter van het centraal stembureau.
De artikelen N 1 tot en met N 5 van de Kieswet zijn van toepassing, met dien verstande dat in artikel N 5 de woorden «en voegen deze lijstgewijze bijeen» buiten toepassing blijven.
Het stembureau stelt vast:
het aantal stemmen dat voor de aan het referendum onderworpen wet of het aan het referendum onderworpen besluit is uitgebracht;
het aantal stemmen dat tegen de aan het referendum onderworpen wet of het aan het referendum onderworpen besluit is uitgebracht;
de som van de onder a en b bedoelde aantallen stemmen, zijnde het aantal geldig uitgebrachte stemmen;
het aantal ongeldige stemmen;
het aantal kiesgerechtigden dat volgens bij algemene maatregel van bestuur te stellen regels bevoegd is in het stemdistrict aan de stemming deel te nemen.
De artikelen N 7 en N 8 van de Kieswet zijn van toepassing, met dien verstande dat in artikel N 7, tweede lid, in plaats van «op welke kandidaat hij zijn stem uitbrengt» gelezen wordt: welke keuze hij doet.
Terstond nadat de stemmen zijn opgenomen, maakt de voorzitter de in artikel 122 bedoelde aantallen stemmen en kiesgerechtigden bekend. Door de aanwezige kiezers kunnen mondeling bezwaren worden ingebracht.
Artikel N 9, tweede, derde en vierde lid, van de Kieswet is van toepassing, met dien verstande dat:
in artikel N 9, derde lid, in plaats van «lijstgewijs gerangschikt» gelezen wordt: verdeeld in stemmen voor en stemmen tegen de wet of het besluit;
artikel N 9, vierde lid, onder b, gelezen wordt: het aantal stembiljetten dat het pak bevat.
De artikelen N 10 en N 11, eerste lid, van de Kieswet zijn van toepassing.
Nadat de burgemeester van alle in zijn gemeente gevestigde stembureaus het proces-verbaal van de stemming en de stemopneming heeft ontvangen, stelt hij voor zijn gemeente de totalen van de in artikel 122 bedoelde aantallen stemmen en kiesgerechtigden vast.
Voor de in het eerste lid bedoelde vaststelling wordt gebruik gemaakt van een formulier waarvoor bij ministeriële regeling een model wordt vastgesteld.
Bij een nationaal referendum voegt de burgemeester van 's-Gravenhage aan het aantal kiesgerechtigden dat hij overeenkomstig het eerste lid heeft vastgesteld, het aantal kiesgerechtigden toe dat op grond van artikel 34, eerste lid, door burgemeester en wethouders van 's-Gravenhage als kiesgerechtigde is geregistreerd.
De burgemeester draagt er zorg voor dat de processen-verbaal, met daarbij gevoegd de opgaven van de door hem vastgestelde aantallen stemmen en kiesgerechtigden, onverwijld worden overgebracht naar de voorzitter van het hoofdstembureau of, indien het een provinciaal of gemeentelijk referendum betreft, naar de voorzitter van het centraal stembureau.
De artikelen N 12, tweede, derde en vierde lid, en N 13 tot en met N 21 van de Kieswet zijn van toepassing, met dien verstande dat:
in artikel N 12, tweede lid, in plaats van «nadat het centraal stembureau de uitslag van de verkiezing heeft vastgesteld en over de toelating van de gekozenen onherroepelijk is beslist» gelezen wordt: nadat de uitslag van het referendum onherroepelijk is vastgesteld;
in artikel N 12, derde lid, in plaats van «op grond van de Kieswet of op grond van de artikelen 125 tot en met 129 van het Wetboek van Strafrecht strafbaar gestelde gedragingen» gelezen wordt: op grond van deze wet strafbaar gestelde gedragingen;
in artikel N 13 in plaats van «nadat onherroepelijk is beslist over de toelating van de gekozen leden tot het vertegenwoordigend orgaan» gelezen wordt: nadat de uitslag van het referendum onherroepelijk is vastgesteld.
Het hoofdstembureau stelt voor de provincie de totalen van de in artikel 122 bedoelde aantallen stemmen en van de in de artikelen 122 en 125, derde lid, bedoelde aantallen kiesgerechtigden voor het referendum vast.
De voorzitter van het hoofdstembureau doet terstond een afschrift van het proces-verbaal, bedoeld in artikel 130, naar het centraal stembureau overbrengen en doet tegelijkertijd het proces-verbaal ter secretarie van de gemeente waar het hoofdstembureau is gevestigd, voor een ieder ter inzage leggen. De terinzagelegging wordt beëindigd, zodra de uitslag van het referendum onherroepelijk is vastgesteld.
De voorzitter van het hoofdstembureau doet tevens de processen-verbaal van de stembureaus en de opgaven, bedoeld in artikel 126, aan het centraal stembureau toekomen.
Bij algemene maatregel van bestuur kunnen nadere regels worden gesteld betreffende de taak van het hoofdstembureau inzake de vaststelling van de uitslag van het referendum.
Onmiddellijk nadat de afschriften van de processen-verbaal van alle hoofdstembureaus zijn ontvangen, gaat het centraal stembureau over tot de werkzaamheden ter vaststelling van de uitslag van het referendum.
Bij een provinciaal of gemeentelijk referendum blijven de artikelen 128 tot en met 133, eerste lid, buiten toepassing en gaat het centraal stembureau onmiddellijk nadat het de in artikel 126 bedoelde bescheiden heeft ontvangen, over tot de werkzaamheden ter vaststelling van de uitslag van het referendum.
Het centraal stembureau onderzoekt de geldigheid van de stemming en de juistheid van de vaststelling van de uitkomsten van de stemming door de stembureaus en de hoofdstembureaus, en beslist de geschillen die te dien aanzien rijzen. Het neemt daartoe kennis van de processen-verbaal van de stembureaus en de hoofdstembureaus.
Ten behoeve van het onderzoek, bedoeld in het eerste lid, kan het centraal stembureau tot een nieuwe opneming van stembiljetten, zowel uit alle als uit een of meer stemdistricten besluiten. De burgemeester die de desbetreffende stembiljetten onder zich heeft, doet deze op verzoek van het centraal stembureau onverwijld naar dat orgaan overbrengen. Na ontvangst van de stembiljetten gaat het centraal stembureau onmiddellijk tot de opneming over. Het is bevoegd daartoe de verzegelde pakken te openen en de inhoud te vergelijken met de processen-verbaal van de stembureaus. Bij deze opneming is hoofdstuk N, paragraaf 1, van de Kieswet van overeenkomstige toepassing.
Ten behoeve van het onderzoek, bedoeld in het eerste lid, is het centraal stembureau tevens bevoegd de verzegelde pakken, bedoeld in artikel N 2 van de Kieswet, te openen. De burgemeester die de desbetreffende pakken onder zich heeft, doet deze op verzoek van het centraal stembureau onverwijld naar dat orgaan overbrengen. Na beëindiging van het onderzoek worden de bescheiden uit de geopende pakken opnieuw ingepakt en verzegeld op de in artikel N 2 van de Kieswet voorgeschreven wijze.
Indien het centraal stembureau besluit dat een nationaal referendum ongeldig is wegens de ongeldigheid van de stemming in één of meer stemdistricten, geeft de voorzitter daarvan onverwijld kennis aan Onze Minister.
Uiterlijk op de dertigste dag nadat deze kennisgeving is ontvangen, vindt in de in het eerste lid bedoelde stemdistricten een nieuwe stemming plaats en wordt de uitslag van het referendum opnieuw vastgesteld. De dag van de stemming wordt vastgesteld door Onze Minister.
Dit artikel is ten aanzien van een provinciaal en een gemeentelijk referendum van overeenkomstige toepassing, met dien verstande dat de in het eerste lid bedoelde kennisgeving geschiedt aan en de in het tweede lid bedoelde vaststelling van de dag van de stemming door gedeputeerde staten, onderscheidenlijk burgemeester en wethouders.
Het centraal stembureau stelt vast:
het totale aantal stemmen dat voor de aan het referendum onderworpen wet of het aan het referendum onderworpen besluit is uitgebracht;
het totale aantal stemmen dat tegen de aan het referendum onderworpen wet of het aan het referendum onderworpen besluit is uitgebracht;
de som van de onder a en b bedoelde aantallen stemmen, zijnde het totale aantal geldig uitgebrachte stemmen;
het totale aantal ongeldige stemmen;
het totale aantal kiesgerechtigden voor het referendum.
Het centraal stembureau stelt vervolgens vast of een meerderheid zich tegen de aan het referendum onderworpen wet of het aan het referendum onderworpen besluit heeft uitgesproken en, indien dit het geval is, of die meerderheid ten minste dertig procent omvat van hen die gerechtigd waren aan het referendum deel te nemen.
De voorzitter van het centraal stembureau maakt de uitslag van het referendum zo spoedig mogelijk bekend. De bekendmaking geschiedt in een openbare zitting van het centraal stembureau.
De voorzitter van het centraal stembureau maakt de uitslag van het referendum zo spoedig mogelijk openbaar, voor een nationaal referendum door plaatsing van een afschrift van het proces-verbaal in de Staatscourant en voor een provinciaal of gemeentelijk referendum op de in de provincie, onderscheidenlijk gemeente, gebruikelijke wijze.
De voorzitter van het centraal stembureau doet een afschrift van het proces-verbaal toekomen, bij een nationaal referendum aan de voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal, de voorzitter van de Eerste Kamer der Staten-Generaal en Onze Minister, bij een provinciaal referendum aan provinciale staten en bij een gemeentelijk referendum aan de gemeenteraad.
De voorzitter van het centraal stembureau draagt zorg voor de bewaring van de verzegelde pakken met stembiljetten die op grond van artikel 134, tweede lid, naar het centraal stembureau zijn overgebracht.
Hij vernietigt deze pakken, alsmede de processen-verbaal van de stembureaus en de opgaven, bedoeld in artikel 126, nadat de uitslag van het referendum onherroepelijk is vastgesteld. Van deze vernietiging wordt proces-verbaal opgemaakt.
Geen beroep kan worden ingesteld tegen een besluit:
van het stembureau, het plaatselijk stembureau, het hoofdstembureau, de voorzitter van het plaatselijk stembureau of het hoofdstembureau, of de burgemeester inzake het inleidend verzoek tot het houden van een referendum, het definitieve verzoek tot het houden van een referendum, het verloop van de stemming, de stemopneming, de vaststelling van het aantal kiesgerechtigden en de vaststelling van de uitslag van een referendum;
tot vaststelling van de datum waarop een referendum wordt gehouden.
Tegen de hierna genoemde besluiten kan een belanghebbende beroep instellen bij de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State:
besluiten of een wet of besluit aan een referendum kan worden onderworpen;
besluiten van de voorzitter van het centraal stembureau inzake het inleidend verzoek tot het houden van een referendum;
besluiten van het centraal stembureau inzake het definitieve verzoek tot het houden van een referendum, het verloop van de stemming, de stemopneming en de vaststelling van de uitslag van een referendum.
Bij de behandeling van de in artikel 144 bedoelde beroepen gelden de volgende afwijkingen van de Algemene wet bestuursrecht:
In afwijking van artikel 6:7 bedraagt de termijn voor het indienen van een beroepschrift zes dagen.
Artikel 7:1 en titel 8.3 blijven buiten toepassing.
In afwijking van artikel 8:41, tweede lid, bedraagt de termijn binnen welke de bijschrijving of storting van het verschuldigde bedrag dient plaats te vinden, twee weken. De voorzitter van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State kan een kortere termijn stellen.
De Afdeling behandelt de zaak met toepassing van afdeling 8.2.3. Afdeling 8.2.4 blijft buiten toepassing. Aan het bestuursorgaan wordt terstond een afschrift van het beroepschrift gezonden.
In de volgende gevallen doet de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State uitspraak uiterlijk op de zesde dag nadat het beroepschrift is ontvangen:
beroep tegen een besluit van de voorzitter van het centraal stembureau inzake het inleidend verzoek tot het houden van een referendum;
beroep tegen een besluit van het centraal stembureau inzake het definitieve verzoek tot het houden van een referendum;
beroep tegen een besluit of een wet of besluit aan een referendum kan worden onderworpen.
Degene die bij een referendum door geweld of bedreiging met geweld opzettelijk iemand verhindert zijn of eens anders kiesrecht vrij en onbelemmerd uit te oefenen, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste een jaar of geldboete van de derde categorie.
Degene die bij gelegenheid van een referendum enige bedrieglijke handeling pleegt waardoor een stem van onwaarde wordt of een andere dan bij het uitbrengen van de stem bedoelde keuze aangeeft, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste zes maanden of geldboete van de derde categorie.
Degene die opzettelijk zich voor een ander uitgevende, aan een referendum deelneemt, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste een jaar of geldboete van de derde categorie.
Degene die bij een referendum opzettelijk een plaats gehad hebbende stemming verijdelt of enige bedrieglijke handeling pleegt waardoor aan de stemming een andere uitslag wordt gegeven dan door de wettig uitgebrachte stemmen zou zijn verkregen, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste een jaar en zes maanden of geldboete van de vierde categorie.
Degene die stembiljetten, kiezerspassen, volmachtbewijzen of briefstembewijzen namaakt of vervalst met het oogmerk deze bij een referendum als echt en onvervalst te gebruiken of door anderen te doen gebruiken, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste zes jaren of geldboete van de vierde categorie.
Degene die bij een referendum opzettelijk als echt en onvervalst gebruikt of door anderen doet gebruiken stembiljetten, kiezerspassen, volmachtbewijzen of briefstembewijzen, die hij zelf heeft nagemaakt of vervalst of waarvan de valsheid of vervalsing hem, toen hij ze ontving, bekend was, of deze, met het oogmerk om ze als echt en onvervalst te gebruiken of door anderen te doen gebruiken, in voorraad heeft, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste zes jaren of geldboete van de vierde categorie.
Degene die stembiljetten, kiezerspassen, volmachtbewijzen of briefstembewijzen voorhanden heeft met het oogmerk deze wederrechtelijk bij een referendum te gebruiken of door anderen te doen gebruiken, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste twee jaren of geldboete van de vierde categorie.
Bij veroordeling wegens een van de in de artikelen 154 tot en met 157 omschreven misdrijven kan ontzetting van de in artikel 28, eerste lid, onder 1°, 2° en 4°, van het Wetboek van Strafrecht vermelde rechten worden uitgesproken.
Bij veroordeling tot een vrijheidsstraf van ten minste een jaar wegens een van de in de artikelen 147 en 152 tot en met 156 omschreven misdrijven, kan ontzetting van het in artikel 28, eerste lid, onder 3°, van het Wetboek van Strafrecht vermelde recht worden uitgesproken.
Degene die bij een referendum als gemachtigde stemt voor een persoon, wetende dat deze overleden is, wordt gestraft met hechtenis van ten hoogste een maand of geldboete van de tweede categorie.
Degene die bij een referendum een ander heeft gemachtigd voor hem te stemmen en niettemin in persoon aan de stemming deelneemt, wordt gestraft met hechtenis van ten hoogste een maand of geldboete van de tweede categorie.
Degene die stelselmatig personen aanspreekt of anderszins persoonlijk benadert ten einde hen te bewegen het formulier op hun oproepingskaart, bestemd voor het stemmen bij volmacht bij een referendum, te ondertekenen en deze kaart af te geven, wordt gestraft met hechtenis van ten hoogste een maand of geldboete van de derde categorie.
De werkgever die de hem bij artikel J 10 van de Kieswet juncto artikel 117 van deze wet opgelegde verplichting niet nakomt, wordt gestraft met hechtenis van ten hoogste veertien dagen of geldboete van de tweede categorie.
De voorzitter, de leden en de opgeroepen plaatsvervangende leden van het stembureau die gedurende de zitting buiten noodzaak afwezig zijn zonder dat in vervanging is voorzien, worden gestraft met geldboete van de eerste categorie.
De in de artikelen 147 tot en met 157 bedoelde strafbare feiten worden als misdrijven beschouwd en de in de artikelen 159 tot en met 163 bedoelde strafbare feiten als overtredingen.
Provinciale en gemeentelijke verordeningen die betrekking hebben op raadgevende correctieve referenda over onderwerpen die ingevolge artikel 8 van deze wet aan een referendum onderworpen kunnen worden en die op 15 februari 2001 van kracht waren, kunnen in stand blijven tot het tijdstip waarop een voorstel tot verandering in de Grondwet, overeenkomstig het bij koninklijke boodschap van 2 maart 2000 ingediende voorstel van wet houdende verklaring dat er grond bestaat een voorstel in overweging te nemen tot verandering in de Grondwet, strekkende tot opneming van bepalingen inzake het correctief referendum (27 033), tot wet is verheven.
Ten aanzien van een referendum op grond van een in het eerste lid bedoelde verordening waarvan vóór de totstandkoming van artikel 128a van de Grondwet onherroepelijk is komen vast te staan dat het zal worden gehouden, blijft die verordening van kracht.
Deze wet laat onverlet de bevoegdheid van besturen van provincies en gemeenten om te voorzien in de mogelijkheid van raadgevende referenda, behoudens ten aanzien van onderwerpen waarover uit hoofde van deze wet een referendum kan worden gehouden of waarover een referendum op grond van artikel 8, derde lid is uitgesloten.
Wanneer bij of krachtens deze wet voorgeschreven verrichtingen op een zaterdag, zondag of algemeen erkende feestdag zouden vallen, treedt de eerstvolgende dag, geen zaterdag, zondag of algemeen erkende feestdag zijnde, daarvoor in de plaats.
Voorzover de bepaling van de tijd voor die verrichtingen aan het openbaar gezag is opgedragen, worden daarvoor geen zaterdagen, zondagen of algemeen erkende feestdagen aangewezen.
Onder algemeen erkende feestdagen worden verstaan de in artikel 3 van de Algemene termijnenwet als zodanig genoemde en de bij of krachtens dat artikel daarmee gelijkgestelde dagen.
Onze Minister zendt binnen drie jaar na de inwerkingtreding van deze wet aan de Staten-Generaal een verslag over de doeltreffendheid en de effecten van deze wet in de praktijk.
Deze wet is niet van toepassing op wetten die zijn bekrachtigd, verdragen die stilzwijgend zijn goedgekeurd en besluiten als bedoeld in artikel 8 die zijn genomen voor de inwerkingtreding van deze wet.
Ten aanzien van een provinciaal of gemeentelijk raadgevend referendum waarvan vóór de inwerkingtreding van deze wet onherroepelijk is komen vast te staan dat het zal worden gehouden, blijft de daarop betrekking hebbende provinciale, onderscheidenlijk gemeentelijke, autonome regeling van kracht.
Deze wet wordt aangehaald als: Tijdelijke referendumwet.
Lasten en bevelen dat deze in het Staatsblad zal worden geplaatst en dat alle ministeries, autoriteiten, colleges en ambtenaren wie zulks aangaat, aan de nauwkeurige uitvoering de hand zullen houden.